نماز همین کنار ماست، دری به سوی خدا، تابهحال چند بار واقعا بازش کردیم؟
تا چیزی ورای این عالم را تجربه کنیم؛ برای دوستان خدا، عشق در همین نماز
تصویر میشود، دردها با همین نماز درمان میشود و گرهها با همین نماز باز
میگردد.یکی از مشکلات بیشتر آدمها این است
که
درست و حسابی به دنبال خدا نیستند و لذت با خدا بودن.آنها نماز میخوانند؛ اما
لذت نماز را نمیچشند، زمانی ما در راه خدا به جایی رسیدهایم که از بودن
در این راه لذت ببریم و میوهها و ثمرات آن را در زندگی خود به چشم مشاهده
کنیم.
حضورقلب و توجه به خدا در نماز، تنها مسیر ثمربخششدن و
لذت بردن از نماز است، اما برای رسیدن به این حالت، کسانی که عاشقند و
پرشور که از ابتدای نماز تا انتها با اشک و صفا از بودن با زیباترین معشوق
لذت میبرند؛ اما برای مایی که اندر خم یک کوچهایم، بزرگان راه بلد
دستورالعملهایی برای طالبان این امر دادهاند که به نمی از آن یم اشاره
میکنیم.
نکات لازم قبل از شروع نماز
وضو؛ موجبات تزکیه دل
هر
کاری مقدمهای دارد که بدون رعایت کامل آن به ثمر نمینشیند، یکی از
مهمترین مقدمات نماز همین وضو گرفتن است؛ اما امام رضا(ع) میفرمایند که
وضو موجب طهارت و تزکیه دل است (وسائلالشیعه ج١، ص٣٦٧، ابواب وضو، باب١،
حدیث ٩)؛ یعنی وضو گرفتن، باید دل را آماده کند. اما چطور؟
- در احادیث داریم که چنان برای وضو گرفتن به سمت آب برو که انگار به سمت رحمت خدای مهربان حرکت میکنی،بدان که آب نماد رحمت خداست.
- انسان میتواند در هنگام وضو هم رو به قبله بایستد، چنانچه بزرگان هم اینگونه بودهاند.
- خواندن اذکار
و دعاهای وارد شده در هنگام وضو گرفتن، همان دعاهایی که در بیشتر
وضوخانهها بر روی دیوار نصب شده و دارای مضامین زیبا و تکاندهنده است؛
وارد شده است که اهلبیت (علیهمالسلام) موقع وضو گرفتن منقلب میشدند.
رنگشان تغییر کرده و میفرمودند: زمان ادای امانت الهی فرا رسیده است.
لباس و محیط متناسب با نماز
بیشک
محیط اطراف و ظاهرمان تاثیر زیادی بر حال دل و تمرکز یا تمرکز نداشتن ما
در نماز دارد؛ نماز خواندن شخصی که در مکانی خلوت و بدون رفتوآمد و سروصدا
و دارای در و دیواری ساده و احیانا سفید و بدون تزئینات و قابها،
درحالیکه لباسی سفید و راحت بر تن دارد و سجادهای ساده هم برای نماز پهن
کرده است، گاهی زمین تا آسمان با نمازی که در شرایط مخالف خوانده میشود
فرق دارد.
تشریفات مورد نیاز نماز همین چیزهایی است که بارها بهعنوان
مستحبات و مکروهات ظاهری نماز بیان شده است. مطمئنا انجام این اعمال است
که موجب درک صحیح از نماز میشود.
نکتههایی که نباید از یاد ببرید
یکی
از خصوصیات ما انسانها این است که بسیار فراموشکاریم، همیشه باید برای
استفاده درست از لحظهها نکاتی را به خود گوشزد کنیم و درباره نماز هم
همینطور است.
- یک نکته مهم درباره نماز هست که باید همیشه برای
قدردانی از آن یادآوری کنیم. آنکه فرمود: و ما خلقت الجن و الانس الا
لیعبدون، هدف از خلقت انسان، عبادت است و بیشک راس همه عبادات نماز است،
ما به طفیل ایستادن به نماز خلق شدهایم، حالا میخواهیم برای کاری که
اساسا برای همان به این دنیا آمدیم کلا ده بیست دقیقه در بیستوچهار ساعت
وقت بگذاریم، پس لااقل در همین چند دقیقه حق نماز را نخوریم و از آن ندزدیم
و همین چند دقیقه برای خواندن نماز خالی بشیم، فقط برای خدا باشیم و با
گفتن ا...اکبر، دنیا را پشت سر بندازیم و فراموش کنیم.
- نباید
فراموش کنیم که در نماز مقابل چه کسی میایستیم که اگر ما او را نمیبینیم
او ما را میبیند؛ یک حدیث قدسی هست که جا دارد بعد شنیدنش بنشینیم و اشک
بریزیم، آنجا که میفرماید: بنده من، هنگامی که به نماز میایستی آنچنان به
تو نگاه میکنم که انگار همین یک بنده را دارم و تو چنان غافلی که گویا
صدها خدا چون من داری.
- باید بدانیم که از آن هنگام که وارد نماز
میشویم، تا آن لحظهای که از نماز خارج میشویم، خدای تعالی به ما رو
کرده و نظر مینماید و ملکی بالای سر ما ایستاده و میگوید: ای نمازگزار
اگر میدانستی چه کسی به تو نظر مینماید و با چه کسی مناجات میکنی، هرگز
از او رو بر نمیگرداندی و ابداً از جای خود بر نمیخواستی. (وسائل الشیعه
ابواب اعداد فرائض باب ٨ حدیث ٥ از کافی)
- به خود یادآور شویم،
همچنانکه پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: در حال نماز از بالای سر تا
کرانه آسمان، رحمت خدا بر ما سایه انداخته و ملائکهالهی از اطراف ما تا
افق سما در برمان گرفتهاند. (وسائل الشیعه ابواب اعداد فرائض باب ٨ حدیث
٥ از کافی)
- اینکه از کجا میدانی؟ شاید این نماز نماز آخرت
باشد، خیلی از افراد با حوادث مختلف از این دنیا رفتند که اگر به آنها
میگفتند این نمازی که میخوانی نماز آخر و فرصت آخر است به این سادگی دامن
خدا را رها نمیکردند و اینگونه فرصت را از دست نمیدادند. امام صادق
علیهالسلام میفرمایند: ای بنده خدا، وقتی مشغول نماز میشوی، مثل کسی باش
که با نماز وداع میکند و ترس آن دارد که دیگر به آن نرسد.
سختترین مقدمه؛ گناه نکردن
البته
از سختترین و اولین مقدمات و آنچه موجب حضور قلب در نماز میشود، گناه
نکردن است، همانطور که با لباس تمیز به نماز میایستیم، این از ادب نیست
که با وجود آلوده به گناه به نماز بایستیم، پس باید برای درک نماز گناه را
ترک و قبل از نماز استغفار از گناهان را ورد زبان کرد.
خداوند بعضی
افراد را موقع نماز بهاصطلاح خیلی تحویل میگیرد، همانهایی که در طول
روزشان هوای خدا را داشتند و حدود الهی را زیر پا نگذاشته و برای او کار
کردهاند؛ بزرگی میگفت نماز مثل شاغولی است که نشان میدهد ما در اعمالمان
چه کاره هستیم!
یک اشاره به آنچه بیان نشد
- همیشه نماز را اول وقت بخوانیم و خود را به آن عادت دهیم و هیچگاه بدون عذر شرعی این گنج را از دست ندهیم.
- رعایت
تمام نکاتی که علما در کتب آداب قلبی نماز برای بخشهای مختلف نماز بیان
فرمودهاند در کل موجب افزایش درصد حضور قلب و توجه در نماز
میشود.
- گفتن اذان و اقامه برای کسب آمادگی و در نظر آوردن عظمت کسی که پیش روی او ایستادهایم، از مقدمات مهم نماز است.
- مسواک زدن قبل از نماز بسیار توصیه شده است و در احادیث بیان شده که وضوی افراد بدون مسواک زدن به کمال نمیرسد.
- سعی کنیم در هنگام نماز لباس خوبمان را بپوشیم و خود را معطر کنیم و از پوشیدن لباسهای تنگ اجتناب کنیم.
- حفظ طمأنینه و آرامش در نماز و پرهیز از شتاب و عجله.
- صاف وبدون حرکت ایستادن در نماز.
- بلند
و شمرده شمرده خواندن نماز و اذکار آن- جز در مواردی که دستور به آهسته
خواندن داده شده، موجب بهرهگیری بیشتر قلب از اذکار است.
- سعی کنیم با شکم پر یا گرسنه به نماز نایستیم و همچنین قبل از نماز به دستشویی برویم تا با آرامش مزاجی به نماز بایستیم.
- در نماز نگاه خود را به یک نقطه و ترجیحا به محل سجده بدوزیم و دستهای خود را در حالت ایستاده بر روی رانها بگذاریم و حرکت ندهیم.
فایده حضور قلب در نماز
در
پایان یادآوری این حدیث زیبای امام صادق (ع) که ثمره حضور قلب در نماز را
بیان میفرمایند، نیکوست که فرمودند: دوست دارم زمانی که مومنی از شما به
نماز واجب میایستد با قلبش به خداوند رو کند و به دنیا پشت کند و دلش
مشغول دنیا نباشد که هیچ بندهای نیست که با دلش در نماز به خداوند رو کند؛
الا اینکه خدا روی به سوی او کرده و به او اقبال میکند و نیز دلهای
مومنین را متوجه او مینماید
و بعد از آنکه محبوب خداوند شد، محبوب قلوب مومنین نیز میگردد.